Haaqa, 25 iyun 2025 — Çərşənbə günü NATO Haaqa şəhərində keçirilən iki günlük sammiti tarixi qərarla başa vurdu. Sammit çərçivəsində müttəfiq ölkələr ümumi daxili məhsulun (ÜDM) azı 5%-nin müdafiəyə yönəldilməsi barədə razılığa gəldilər. Bu qərar Alyansın kollektiv təhlükəsizliyə, müdafiə imkanlarının gücləndirilməsinə və Ukraynaya davamlı dəstəyə sadiqliyini bir daha nümayiş etdirdi.
NATO Baş katibi Mark Rutte-nin rəhbərliyi ilə keçirilən sammit 24–25 iyun tarixlərində Alyansa üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarını bir araya gətirdi. Sammitin gündəliyi mövcud təhlükəsizlik çağırışlarının ciddiliyini və NATO-nun bu çağırışlara cavab vermək əzmində olduğunu əks etdirirdi.
Müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində birgə öhdəlik
Sammitin əsas nəticələrindən biri Haaqa Müdafiə İnvestisiya Planı oldu. Bu təşəbbüs çərçivəsində NATO ölkələri ÜDM-in 5%-ni müdafiə xərclərinə yönəltməyi öhdəlik altına aldılar. Bu vəsaitin 3,5%-i əsas müdafiə ehtiyaclarına, 1,5%-i isə təhlükəsizliklə bağlı infrastruktur və sənaye investisiyalarına sərf olunacaq. Bu, əvvəlki 2%-lik göstəricidən əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir və müasir təhlükələrə adekvat cavab verilməsini təmin edəcək.
“Birlikdə, müttəfiqlər daha güclü, daha ədalətli və daha zərbəli NATO-nun təməlini qoydular,” — deyə Baş katib Rutte yekun mətbuat konfransında bildirdi. “Bu qərarlar Alyansın əsas funksiyası olan qarşısını alma və müdafiə qabiliyyətimizi əsaslı şəkildə gücləndirəcək.”
O, həmçinin təhlükə mənbələrinin artdığını vurğulayaraq qeyd etdi: “İstər Rusiya, istərsə də terrorizm, kiberhücumlar, diversiyalar və ya strateji rəqabət olsun — NATO müttəfiq torpaqlarının hər qarışını qorumağa daim hazır, istəkli və qadir olacaq.”
Genişmiqyaslı dialoqlar və tədbirlər
Sammit çərçivəsində bir sıra əlavə tədbirlər də keçirildi. 24 iyun tarixində baş tutan NATO İctimai Forumu həm fiziki, həm də onlayn auditoriyaya sammitin əsas qərarları və NATO-nun fəaliyyəti barədə dərin anlayış əldə etmək imkanı yaratdı. Eyni gün keçirilən NATO Müdafiə Sənayesi Forumu siyasi liderləri, hərbi rəsmiləri və sənaye nümayəndələrini bir araya gətirərək Alyans daxilində müdafiə istehsal imkanlarının artırılması istiqamətində mühüm müzakirələrə səbəb oldu.
Axşam saatlarında Niderland kralı Vilem-Aleksandr və kraliça Maksima sammit iştirakçıları üçün tarixi Huis ten Bosch sarayında rəsmi ziyafət təşkil etdilər. Eyni zamanda, NATO müdafiə nazirləri və xarici işlər nazirləri işgüzar naharda bir araya gəldilər. NATO–Ukrayna Şurası çərçivəsində keçirilən görüşdə Ukraynanın xarici işlər naziri Andrii Sybiha da iştirak etdi.
Bundan əlavə, aşağıdakı yüksək səviyyəli görüşlər də keçirildi:
NATO Baş katibi, Ukrayna Prezidenti, Avropa Şurası və Avropa Komissiyası rəhbərləri arasında görüş;
NATO Baş katibi, Ukrayna Prezidenti, Fransa Prezidenti, Almaniya Kansleri, İtaliya, Polşa və Böyük Britaniya baş nazirləri ilə məhdud formatda müzakirə;
NATO Baş katibi və Alyansın Sakit Okean regionundakı tərəfdaşları arasında görüş.
Ukraynaya davamlı dəstək
Ukraynaya dəstək sammitin əsas mövzularından biri olaraq qaldı. Müttəfiq liderlər Ukraynanın suverenliyi, müstəqilliyi və təhlükəsizliyinə sadiq olduqlarını bir daha təsdiqlədilər. NATO–Ukrayna Şurasının fəaliyyəti bu strateji tərəfdaşlığın möhkəmlənməsinə xidmət edir.
Gələcəyə baxış
Yeni müdafiə sərmayəsi çərçivəsində qəbul edilən qərarlar NATO-nun gələcəyinə dair strateji yol xəritəsini müəyyən edir. 2025-ci ildə Haaqda keçirilən bu sammit Alyans tarixində dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir və NATO-nun daha çevik, dayanıqlı və müttəfiqlik ruhuna sadiq qalmasına zəmin yaradır.
Növbəti NATO Sammitinin 2026-cı ildə Türkiyədə keçirilməsi planlaşdırılır. Gözlənilir ki, həmin sammitdə bu ilin əldə etdiyi irəliləyişlər daha da genişləndiriləcək və NATO-nun gələcək strategiyası üzrə yeni addımlar atılacaq.
Rauf Pen Nord